النوستالجیا عند صلاح عبد الصبور و منوتشهر آتشی (دراسه أسلوبیه)

الف. موضوع و طرح مسئله( اهمیت موضوع و هدف): یکی از موضوعات مهمی که امروزه در گفتمان نقد ادبی مطرح است بحث تأثیر ذهنیت شاعر یا ادیب (حالات روحی، روانی) بر اثر آفریده شده ی وی می باشد. بررسی این عواطف درونی و از جمله آنها عاطفه نوستالژی در آثار مختلف و تأثیرات سبکی مه بر جای می گذارد از مباحث رایج در گفتمان نقد ادبی معاصر است. صلاح عبد الصبور مصری و منوچهر آتشی ایرانی دوشاعر پیشرو شعر جهان هر کدام به طور جداگانه متأثر از شرایط اجتماعی و تاریخی شان در معرض این عاطفه قرار گرفته اند. از این رو پرداختن به تحقیقی با این موضوع در همان نگاه اول سودمند و مهم به نظر می رسد. تحقیق حاضر سعی دارد به اثر عوامل تاثیر گذار بر نوستالژی و اشکال آن که در شعر این دو شاعر نمودار شده است بپردازد تا در نهایت اثری را که این عاطفه بر شعر آن دو داشته را مشخص کند. ب.مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چار چوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: حوزه ادبیات و همچنین نقد ادبی در دوران معاصر شاهد رشد و پیشرفت قابل ملاحظه ای بوده است، ظهور علوم مختلف روان شناسی و جامعه شناسی و زبان شناسی چهره نقد ادبی را نه تنها متحول بلکه رویکردی مدرن به آن داد. دی سوسور زبان شناس سویسی با درسنامه های خود موجب شکوفایی زبان شناسی و ادبیات و نقد ادبی گردید به طوری که شاگردان وی با توسعه ی تعلیمات وی علمی را پایه ریزی کردند که به علم سبک شناسی مشهور شد. و به پردازش علوم ادبی و تحلیل آنها پرداخت. امروزه تلاشها و کوششهای زیادی در جهت ربط بین علوم می شود، تا از یافته های آنها در فهم و تبیین هم بهره مند شوند، که موجب موضوع و مسأله ی موسوم به موضوعات بین رشته ای گردیده است. بحث حاضر یکی از همین موضوعات بین رشته ای می باشد که پلی است میان روانشناسی و ادبیات و زبان شناسی. محقق در این تحقیق سعی داشته تا به سوالاتی نظیر سوالات زیر پاسخ دهد: 1. معنای نوستالژی چیست و چه ارتباطی با بیگانگی دارد 2. چه عواملی موجب مطرح شدن و تقویت نوستالژی در دوران معاصر شده است 3. نقش اوضاع فرهنگی و سیاسی و اجتماعی در ایجاد نوستالژی چیست 4. میزان تأثیر شرایط محیطی در بروز عاطفه نوستالژی چقدر است 5. تأثیر این گرایش بر اثر ادبی چگونه است 6. اشکال ظهور سبکی نوستالژی چطور است پس از طرح مسأله تحقیق و سولات تحقیق فرض بر این بود که: 1. شرایط فکری، اجتماعی، سیاسی دوران معاصر اقتضای محتوای نوستالژیک می کند 2. موضوع نوستالژی منحصر به احساس دلتنگی برای خانه نمی شودو امروزه معنای وسیعتری برای آن می توان قائل شد 3. این احساس نوستالژیک در شعر شاعران مورد تحقیق متأثر از شرایط فکری و اجتماعی آنان می باشد 4. این احساس نوستالژک مسأله ی سازنده می باشد تا سوزنده و منفی 5. حالت نوستالژیک تأثیر خاص خود را بر سبک و شیوه ادبی این دو شاعر گذاشته است 6. شعر نوستالژیک به یک حوزه معنایی خاص تعلق دارد پ . روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوه اجرای آن، شیوه ی گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: روش تحقیق حاضر مبتنی بر روش کتابخانه ای است و توصیفی. به طوری که محقق در تمام موضوعات مطرح شده از رهگذر شعر این دو شاعر حرکت می کند نه اینکه قالبی خارج از شعر آنها را بیابد و بر قامت شعر شان بدوزد، لذا ابتدا به تبیین آن موضوعات پرداخته و سپس نمنه های حاوی آن موضوع را از شعر آن دو شاعر شاهد آورده استو تجلی آن حالت نوستالژیک را در سبک شعری شان بیان کرده است. ت. یافته های تحقیق: ادبیات و نقد ادبی که تالی آن و هدایتگر آن است، امروزه هم پای تحولات علوم مختلف نو می شود و از پنجره های آن علوم به شرح و تبیین آثار ادبی می پردازد و نقاطی را روشن می کند که دقبلا از منظر خواننده ادبیات کور بوده. سبک شناسی ادبیات از موضوعات جدیدی است که به تحلیل آثار ادبی روی آورد و نتایجی را مشخص کرد معلوم نبود. لذا استفاده از شیوه سبک شناسی به منظور خدمت به ادبیات و خواننده بایسته نقد ادبی و پژوهشگر ادبیات است. شیوه سبک شناسی با پرداختن به موضوع نوستالژی در شعر شاعران مورد تحقیق معلوم کرد که قدرت تبیین اثار ادبی و نمایان ساختن زیبای های ادبیات را دارد که خود موجب ارضای خاطر خواننده می شود. ث. نتیجه گیری و پیشنهادات: نوستالژی موضوعی قدیم و جدید است قدیم چون اساس این احساس از هبوط آدم بر کره خاکی وجود داشته اما جدید چون امروزه با شرایط جدید حالات و اشکال مخصوص به خود را گرفته است. صلاح عبد الصبور و منوچهر اتشی هر کدام متناسب با شرایط خاص خود دستخوش نوعی خاص از این عاطفه گردیده اند بدین صورت که نوستالژی هستی گرایان و انسانی در شعر و تفکر عبد الصبور نمودی ویژه دارد. حال آنکه نوستالژی زمان و مکان گذشته از دست رفته(محیط پاک دورن کودکی، نوجوانی و جوانی) آتشی در شعر و اندیشه او قویتر است. همچنانکه این احساس موجب بروز خصوصیات ادبی خاصی شده که این حالت را برای خواننده بارزتر کرده است مسائل سبکی چون تکرار و تدویم و حوزه های معنایی واژگان و نیز این حالت باعث استفاده از صور خیال ویژهای در شعر آنان گردیده است. در نهایت پیشنهاد میشود که این موضوع در شعر شاعران یک دوره یا یک منطقه بررسی شود تا خصوصیات سبکی نوستالژی آن دوره و آن منطقه مشخص گردد و گامی موثر در فهم ادبیان و شعر شاعران باشد.